Ik ga emigreren. Ik hang boven de ochtendkrant, kopje koffie in mijn hand, als ik het bedenk. Land van bestemming: Zweden. Bij het artikel dat ik lees prijkt een foto van een groepje Zweden die een potje beachvolleybal spelen in de late middagzon. Hier kun je nog voor je pilsje naar de kroeg, of een lekker hapje eten buiten de deur. Kinderen kunnen gewoon naar school, en ouderen in verpleeghuizen zijn niet geïsoleerd van hun dierbaren. Het aantal sterfgevallen loopt niet veel uit de pas met andere Europese landen. In Zweden kan het. Zweden hebben traditioneel twee heilige kernwaardes: waardering voor (wetenschappelijk) experts en autonomie van het individu.
Echte waardering voor experts, dat voel ik hier steeds minder. Anti-vaxxers, complotdenkers, dieetgoeroes en influencers winnen steevast aan terrein en lijken zo onderhand de koers te bepalen in een steeds emotioneler debat. Communicatietechnieken heb ik als arts niet alleen nodig voor slechtnieuwsgesprekken, maar steeds vaker om mensen te overtuigen van het (waar mogelijk evidence-based) medisch advies. Nederlanders zijn graag kritisch. Maar Zweden laten zich ook niet voor één gat vangen. Het verschil zit hem in de attitude. Een kritische houding is een goede eigenschap, maar niet als deze houding leidt tot blind staren op je eigen argumenten. Een grondhouding vanuit vertrouwen voor de experts brengt ons verder dan wantrouwen.
Dit vertrouwen in anderen geeft ons paradoxaal genoeg ook meer autonomie. Vertrouwen biedt ruimte om afgewogen beslissingen te maken, en voorkomt de noodzaak om van hogerhand in te grijpen. Wij staan 200 meter voor de GAMMA in de rij door alle regulaties, terwijl ze in Zweden gezellig in de kroeg zitten. Met 1,5 meter afstand. De autonome keuze om naar de kroeg te kunnen gaan zorgt er ook voor dat Zweden zich heel bewust zijn van hun verantwoordelijkheid voor zichzelf én voor het welzijn van anderen. Ik genoot dan ook van mijn vakantie in Zweden jaren terug. De eeuwenoude, met autonomie doorspekte, Allemannsretten maken dat je kunt kamperen waar je wilt, desnoods in iemands voortuin. Als er geen betere plek beschikbaar is en je de belangen van de ander respecteert. Je denkt dan heus wel na over wat wel en wat niet kan.
Meer autonomie en meer waardering voor experts, dat wil toch iedereen? Een samenleving die harmonieus wordt gevormd door de mensen die de samenleving zijn in plaats van regulatie van boven af. Een samenleving waar solidariteit groeit en voor iedereen plaats is. Een beetje meer Zweden graag!
Rick van Uum is huisarts in opleiding in Utrecht en mijmeraar. Hij was al vroeg betrokken bij Compendium Geneeskunde als auteur Endocrinologie, en reviseerde de hoofdstukken Endocrinologie en Kindergeneeskunde voor 2.0. Tijdens de coronacrisis blogt hij twee keer per week voor Compendium Geneeskunde zijn bespiegelingen op het doktersvak en zijn eigen leven, steeds op zoek naar een noot van compassie.
