Wat verkoopt er beter: een humoristisch, met vlagen ernstige Britse versie van ‘Hoe overleef ik…leven als arts?’ of een door-meerdere chirurgische vakgroepen geprezen boekwerk over iemands bloedserieuze loopbaan als neurochirurg? Joost mag het weten. Adam Kay, de schrijver van This is Going To Hurt en diens vervolg, Undoctored, had geen enkel idee hoeveel bekijks zijn papieren hersenspinsels zouden trekken. Enige twijfel of This Is Going To Hurt überhaupt het daglicht zou zien, verdween na publicatie als sneeuw voor de zon: scherpe, ‘snijdende’ humor in een dagboek van een jonge arts won aan populariteit. Inmiddels is This Is Going To Hurt meer dan 2,5 miljoen keer over de toonbank gegaan, in 37 landen uitgebracht en heeft het boek het geschopt tot een verfilming als miniserie van de BBC.
In This Is Going To Hurt beschrijft Adam Kay (1980) over zijn avonturen en escapades binnen de ziekenhuiswereld, beginnend met hoe hij als onervaren en stuntelige ANIOS het speelveld van de Gynaecologie betreedt en eindigt met dat hij de spreekwoordelijke deuren van het ziekenhuis achter zich sluit met een berg aan sterke werkverhalen en nogal wat PTSD-achtige symptomen.
De grappige, zwarte en ietwat-bizarre gebeurtenissen die hij meemaakt komen ruimschoots aan bod in This Is Going To Hurt. ‘Undoctored: the doctor who ran out of patients’ vertelt het verhaal van de jaren nadat Adam zijn doktersjas verruild heeft voor de stand-up-comedy-microfoon, met om de zoveel passages een flashback naar zijn tijd als dokter. Stoppen met een loopbaan als arts is echt niet makkelijk en de schrijver illustreert dit rijkelijk. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de moeite van zijn ouders met dat hij met zijn baan als dokter is gestopt en fervente pogingen hem weer terug in die loopbaanachtbaan te krijgen. Zijn moeder is absoluut niet te porren voor zijn nieuwe carrière als komiek en leeft in de hoop dat hij van gedachten zal veranderen door extreem veel verre-van-subtiele hints. Het boek is nogal een verschil met haar voorgangster.
Als je dacht dat This Is Going To Hurt (met beschrijvingen van 100-uur durende werkweken en schandalig lage loonstroken) een blootstellend beeld gaf van het leven van een arts, dan zorgt Undoctored ervoor dat haar voorganger haast discreet lijkt. Het boek is tot-schrijnend-aan-toe persoonlijk. In het eerste boek wordt bijvoorbeeld nauwelijks iets over Adam als persoon beschreven. Undoctored trekt een poppenkast open, waarbij onder andere een stukgelopen huwelijk met een vrouw (hij is gay), seksueel misbruik en zijn strijd met een eetstoornis de revue passeren. Wie verwacht dat boek precies dezelfde opzet heeft als This Is Going To Hurt, komt dus van een koude kermis thuis.
De hamvraag is hoe groot probleem dat eigenlijk echt is.
Het boek leest overigens weg als een soort stand-up-comedy, afgewisseld met grepen uit een memoir. Toegegeven: ondanks dat de toon van het boek beduidend serieuzer is dan This Is Going To Hurt, is het ijzersterk, vermakelijk en behoorlijk duister.
Immers, welk boek begint nou met ‘You know what it’s like when you cut open a dead body?’ (Tenzij je zelf forensisch patholoog bent.)
De vraag die boven Undoctored hangt, is of zijn stijl - flair, kwetsbaarheid, een zelfbeschreven 'bovengemiddeld gevoel voor humor' - interessant genoeg is om het feit te compenseren dat Kay niet langer toegang heeft tot de verhalen van zijn patiënten, en de inherente spanning en drama die opgeroepen worden door een verhaal dat zich afspeelt in een ziekenhuis. De oplossing die Kay biedt voor deze vraag is hijzelf. In essentie is Undoctored een portret van een dokter als patiënt, en Kay's kracht ligt in zijn bereidheid om getuige te zijn van zijn eigen mentale en fysieke moeilijkheden zonder zich te laten afleiden door ernst.
Waarom dat heftige? Waarom niet gewoon iets wat makkelijk weg leest? Iets wat bij het vorige boek al goed werkte? Adams hoop is dat zijn openheid anderen kan helpen om hulp te zoeken, ook al is die waarheid nog minder comfortabel dan de meest ongemakkelijke gebeurtenissen uit zijn eerste boek. Door door verhalen van het heden af te wisselen met anekdotes, ontstaat iets wat qua structuur lekker wegleest. Toch bekruipt je soms het gevoel dat je het begin en het einde van een verhaal leest waar de meest interessante delen gebeuren in het midden. Fans van Adam Kays werken zullen genieten van die routine, maar een toevallige lezer kan het geduld verliezen met de ‘doctor who ran out of patients’. Undoctored is een aanrader, maar het is beslist geen tussendoortje.
Alexander Currie is 27 jaar oud en loopt nu zijn coschappen in Nijmegen. Als hij niet in een ziekenhuis te vinden is, dan wel in de UB, kun je hem tegenkomen met een fotocamera in zijn hand, achter een piano of gitaar (vaak tot ergernis van zijn huisgenoten en tijdens sommige weekenden zijn ouders), of inmiddels wat vaker gewapend met pen en papier, aangezien hij al een tijdje zijn hersenspinsels mag delen met de rest van Nederland.
